Ŝantana is een fris zure herfstappel voor verkoop in de herfst Ŝantana

en vroege winter. Direct na de pluk eind augustus zijn de

 appels nog te zuur voor directe verkoop. Kwalitatief kan Ŝantana zich meten met Elstar. Ŝantana heeft echter als groot voordeel dat de productie vaak hoger is dan die van Elstar en dat Ŝantana niet gevoelig is voor beurtjaren. Ŝantana is niet alleen resistent tegen schurft, maar wordt ook weinig aangetast door rose appelluis. Het pluktijdstip en de bewaarcondities voor Ŝantana komen zeer kritisch.

Het ras Ŝantana vormt nu samen met Colina en Topaz in het assortiment biologische appels. In 1998 zijn de eerste bomen geplant. Er staat nu zo’n 15 ha biologische Ŝantana. In de afgelopen zeven jaar zijn een aantal (knel) punten naar voren gekomen bij de teelt en vooral bij de bewaring van Ŝantana. In de beginjaren kwamen na bewaring veel appels uit de koeling met vruchtvleesbruin en soft scald. Door onderzoek en praktijkproeven zijn deze problemen opgelost. Op de biologische bedrijven is ook gekeken naar de draagkracht van Ŝantana: welke produkties kunnen de bomen aan zonder verlies aan kwaliteit en met behoud van de productie in de volgende jaren? In de Biofruitteelt studiegroep resistente rassen is de laatste jaren veel aandacht besteed aan pluktijdstip en bewaring. Voor Ŝantana is een zetmeelkaart beschikbaar via het project Biofruitteelt.

Wil Sturkenboom
Biologisch fruitteler Wil Sturkenboom van de Warmonderhofboomgaard ziet veel in het ras Ŝantana. ‘Ŝantana is een ras dat goed past op de biologisch-dynamische tuinbouwschool De Warmonderhof. Leerlingen leren werken in de fruitteelt en Ŝantana is een makkelijke boom en minder vatbaar voor allerlei ziekten en plagen. De appels zien er mooi uit, zijn uniform en glad en hebben een goede bewaarbaarheid. Bovendien is het een boom die er ontzettend gezond uitziet, de bladstand is fantastisch. Hij lacht je tegemoet’.

Boomvorm en groeiwijze
De groei van Ŝantana is stug en sterk. Op de boomkwekerij blijkt Ŝantana zowel bij de biologische als bij de gangbare opkweek een hele lastige vertakker te zijn. de veren staan vrij vlak ingeplant. De vertakking en bekleding zijn minder dan Elstar. Er ontstaan snel lange, matig beklede takken en een brede, open boom. Het is belangrijk dat het plantmateriaal minstens vijf fatsoenlijke veren heeft op de goede plek. Vergeleken met Elstar vormt de boom minder scheuten, de scheuten zijn wel langer. De kopgroei is wat minder dan bij Elstar. Toch kan de kop te hard groeien, de behandeling van de kop is vergelijkbaar met Elstar. Na het planten lange veren uitbuigen voor een betere bekleding óf inknippen. Het uitbuigen van takken moet tijdig gebeuren. Het hout is vrij breekbaar. De bladval in de herfst is laat.
Het plantsysteem en de onderstamkeuze hangen af van het bedrijf en de groeikracht. Ŝantana leent zich minder goed voor een intensief plantsysteem vanwege de sterke groei. Op een groeikrachtig perceel moet worden gekozen voor een zwakkere onderstam, zoals M9/Fl 56, hoge veredeling en ondiep planten. Op het sterk groeiende biologische perceel van PPO kwam deze combinatie als beste naar voren (onderstam M9/Fl56, veredeling op 30 cm en geplant met de veredeling 30 cm boven de grond). Hiermee werden de hoogste en meest continue producties gehaald. De appels hadden meer blos dan de andere combinaties (41% vs 30%). Het vruchtgewicht was met 166 gram wat lager dan andere combinaties. De sterk groeiende combinatie was na enkele jaren al niet meer in het gareel te houden. De groei was te groot en de producties bleven te laag. Groeiremmende maatregelen zoals wortelsnoei worden dan noodzakelijk.

Bloei, productie en pluk
Op biologische bedrijven blijkt dat Ŝantana vaak met minder bloei tot volle dracht komt dan Elstar. 50% Gemengde knoppen van het totaal aantal knoppen is voldoende voor Ŝantana, terwijl voor biologische Elstar eerder 70% gewenst is. Ŝantana draagt vooral op 2-jarig en 3-jarig hout. Hierop moet de dunning worden aangepast. Ook bij de snoei in de winter hierop letten. Uit het draagkrachtonderzoek bij Ŝantana (zie kader) blijkt dat het ras niet beurtjaar gevoelig is. Ŝantana kent een goede natuurlijke rui. Nadunnen in juli kan noodzakelijk zijn voor de kwaliteit. De bloemknoppen zijn erg gevoelig voor nachtvorst. Zodra de temperatuur onder nul zakt moet worden beregend.
Ŝantana is een grootvruchtig ras, er is eerder een probleem met te grote dan met te kleine vruchten. De producties zijn goed en constant. Op de biologische bedrijven wordt een gemiddelde gehaald van 30-40 ton/ha verkoopbaar product.

Grafiek: Productie in kg/boom op de verschillende percelen in de draagkrachtproeven 2003

Productie biologisch perceel Ŝantana PPO

Ziekten en plagen

Ŝantana is (zeer) vatbaar voor meeldauw. Alle voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen om meeldauw te voorkomen. Dit betekent: regelmatig een bestrijding uitvoeren met zwavel, meeldauwscheuten uitbreken en afvoeren. Ŝantana is weinig gevoelig voor vruchtboomkanker en de ervaring van PPO in het biologisch perceel met Ŝantana en Topaz is dat Ŝantana kankerwonden nadat ze zijn weggesneden beter overgroeit dan Topaz.

Draagkracht

In 2002 en 2003 is door de Biofruitteelt studiegroep resistente rassen in samenwerking met het LBI op praktijkpercelen onderzoek verricht naar de draagkracht van Ŝantana. De vraag was: hoeveel appels kan een boom hebben zonder in te boeten aan grootte en kwaliteit van de appels en met behoud van de produktie in de volgende jaren? Speelt beurtjaar een rol?

Conclusies:

• Het ras Ŝantana kan, ook onder biologische omstandigheden, hoge producties aan. Voorwaarde is een vitale boom door een goede verzorging.
• Groeibeheersing is nauwelijks te sturen door een hogere dracht. Andere maatregelen zijn noodzakelijk.
• De optimale dracht is voor elk bedrijf verschillend en hangt af van de groeiomstandigheden, de grootte van de boom, het aantal bomen per ha maar vooral de verzorging.
• Bij te hoge dracht kunnen beperkend worden: smaak (2002), vruchtgrootte, bladstand, groeikracht.
• Bij te lage dracht worden vruchten te groot en de groei te sterk.
• De boom laat zien wanneer de dracht te groot is, de boom heeft minder groeikracht en de bladstand verslechterd. Dunning is noodzakelijk.
• De hoogste dracht gaf de hoogste bruto productie. Een 6-jarige aanplant met bruto 59 ton/ha. Het optimum lag in 2003 hoger dan in 2002.
• Er is invloed van de dracht op de verhouding suiker/zuur. De vruchten zijn naar verhouding minder zuur bij een hogere dracht. Voor dit vrij zure ras en weinig beurtjaargevoelige ras kan dus een relatief hoge productie worden nagestreefd als de vruchtkwaliteit goed in de gaten wordt gehouden.

Miniketen onderzoek Ŝantana

Op het PPO is in 2002 een miniketen met gangbaar geteelde Ŝantana appels opgezet in 2 groentespeciaalzaken. Tot 27 februari zijn Ŝantana appels van goede kwaliteit geleverd. Op 6 maart is gestopt vanwege een te lage hardheid van de appels (5,2 kg/cm). Er was geen significant verschil in waarderingscijfer tussen Ŝantana, Elstar en Jonagold.

Percentage van de proevers dat een ras als beste waarderen.

Eigenschappen Ŝantana

Herkomst: CPRO Wageningen
Kruisingsouders:  Elstar x Priscilla

Groei: sterk, vormt lange matig beklede takken, vlakke takstand; op zeer groeikrachtige gronden zwakkere onderstam.

Bloei en bestuiving: vroeg tot middentijds, iets eerder of gelijk met Golden Delicious. Bloemen gevoelig voor nachtvorst. Goed stuifmeel, enigszins zelfverdraagzaam, kruisbestuiving gewenst. Goede bestuivers zijn de siermalussoort Malus Evereste, verder Topaz en Discovery

Productiviteit: tamelijk vroeg, regelmatig en goed. Vergt nauwelijks dunwerk, niet gevoelig voor beurtjaren.

Pluktijd: eind augustus, eerste pluk minimaal 30% blos, Streifwaarde van 0,2-0,3, zetmeel lager dan 3,5, hardheid minimaal 6,5 kg/cm, tweede en derde pluk volgen binnen een week. Het juiste pluktijdstip is van groot belang voor een goede bewaarbaarheid.

Uiterlijk: grote, regelmatig gevormde vruchten, iets gestreepte helder- tot donkerrode blos op groengele ondergrond. Rijpe vruchten na bewaring matig vette schil. Het percentage blos en het type is vergelijkbaar met Red Elstar. Ŝantana kleurt vroeger dan (Red) Elstar.

Kwaliteit: bij pluk een vrij zure appel, die na minimaal een maand bewaring een goede eetkwaliteit heeft. Een vrij harde, sappige en knapperige appel met een friszure smaak en goed aroma.

Bewaarbaarheid: Ŝantana is onder goede ULO omstandigheden bewaarbaar tot februari. Gering verlies in hardheid en goed uitstalleven. Gevoelig voor koolzuur (bij >3%).

Ziekten en beschadigingen: Vf-schurftresistent, nogal vatbaar voor meeldauw met vruchtverruwing, weinig vatbaar voor kanker. Niet gevoelig voor rose appelluis. Na aanpassing van de schurftpopulatie in onbespoten percelen bleek Ŝantana zeer gevoelig voor schurft. Resistentie management is van groot belang.

Meer over Ŝantana